Teksten

interviews & inspiratiebronnen

Verzameling van (tentoonstellings)teksten en inspiratiebronnen van verschillende werken.


Waste Land

Tentoonstelling in De Bottelarij in Ulbeek

(Tekst bezoekersinfo)

In Waste Land toont Diana Herz vooral schilderijen en tekeningen. Waste Land zijn expressieve landschappen, waar de hemel overgaat in het vaste (barre) land (of omgekeerd).

Haar interesse gaat dan ook uit naar de onderlagen, naar de nog nauwelijks zichtbare fragmenten van een beleefd verleden. Het zijn deze restanten, deze sporen van mensen/dingen die voorbij zijn en toch aanwezig blijven. Op deze manier dekt ze met verf en andere materialen de ene laag over de andere af.

Door gebruik te maken van een sterke gelaagdheid ontrolt de ruimte van de herinnering zich moeizaam voor onze ogen. Onder de verflagen zoals u ze hier nu ziet, lopen sporen van verwerkte mensenfoto's, van zelfgeschreven en van geciteerde teksten.

 "De wereld lijkt te vervagen, maar ik vertel, als in het begin, in mijn zingzang die mij staande houdt, door de vertelling verschoond van de troubelen van de huidige tijd en beschermd door de toekomst."

(Peter Handke/Wim Wenders uit "Der Himmel über Berlin"/Het sublieme gemis, p. 26)

"I will show you fear in a handful of dust" uit The Waste Land van T.S. Eliot


The Waste Land van T.S. Eliot

"April is the cruellest month, breeding

Lilacs out of the dead land, mixing

Memory and desire, stirring

Dull roots with spring rain.

Winter kept us warm, covering

Earth in forgetful snow, feeding

A little life with dried tubers."

(...)

Het Barre Land (vertaling Paul Claes)

"April is een grimmige maand, hij wekt

Seringen uit het dode land, vermengt

Herinneringen en verlangen, port

Lome wortels op met lenteregen.

De winter hield ons warm, hulde

De aarde in vergetele sneeuw, voedde

Een restje leven met verdorde knollen."

(...)


Remembering my body

Video 6.50 min

Het verleden wordt herinnering in elk menselijk geheugen. Of beter: de individuele herinnering is dat wat overblijft van het verleden. Elke herinnering is een selectie van beelden en emoties. Alleen de indrukken die met de sterkste emoties gepaard gaan blijven over en bepalen onze herinnering en ons zijn in het heden.

"Remembering my body" gaat niet over het (zieke) lichaam zelf - het is alleen de aanleiding tot herinnering aan hallucinante, triestige, bedreigende beelden uit het verleden.  Terwijl de lichamelijke pijn verdwijnt en de littekens vervagen zijn het de wonden en de littekens in je ziel die blijven - niet alleen in de herinnering.


sculptured WATER sculptures

Video en installatie

In het begin waren het toevallige experimenten met doek/papier, wateroplosbare verf (acryl etc.) en water die door de alsmaar weerkerende patronen mijn aandacht trokken. Ik begon alles rond mij wat met water te maken had grondig te observeren en te onderzoeken - het leek onbegonnen werk omdat bijna alles wat leeft (de mens, het dier, de planten en onze aarde) met water te maken heeft. Omdat wij er dagelijks mee te maken hebben staan wij ook niet stil bij het feit dat water het meest raadselachtige element op de aarde is en de wetenschap er nog lang niet alles over weet.

Water kan vast zijn, vloeiend of als waterdamp (gasvormig) de lucht in gaan. Het kan verschillende vaste, vloeiende en gasvormige stoffen (in zich) oplossen. Het kan neutrale moleculen-verbintenissen scheiden en daardoor de chemische kwaliteit veranderen. Water breekt licht - het heeft dus optische eigenschappen die alle schilders fascineren - en het is kleur-, geur- en smaakloos. Het lijkt dus alsof het water zich aanpast aan zijn omgeving - maar is het niet omgekeerd?

Water is één van de sterkste elementen in de natuur: water brengt alles tot leven.

Een te veel (vloedgolven, overstromingen, etc.) of te weinig (droogtes, hongersnood etc.) ervan is levensbedreigend. Een wankel evenwicht dus en een prachtige metafoor voor leven en dood.


WASSERwerk

Theorie I - Water in beweging geeft vorm aan zichzelf (vb. stromingen, golven, kolken, etc.)

Theorie II - Water in beweging geeft vorm aan zijn natuurlijke omgeving (vb. erosie, uitschuren, afzetten, vervriezen, ontdooien)

Theorie III - Water in beweging geeft altijd terugkerende, gelijkaardige vormpatronen aan zichzelf en aan zijn omgeving (alle vormen en structuren in de natuur)


overTIJD (teksten)

Voor de mens is het begrip tijd een volkomen ongrijpbaar en zelfs onbegrijpelijk gegeven. Is het een feit? Een lengtemaat? Een eenheid? De wetenschappelijke benadering van de kloktijd (!) is een klinisch, vaak nietszeggend, cijfer. Digitale uurwerken zijn daar een mooi voorbeeld van. Bovendien vormen ze al de derde fase in een menselijke poging om de tijd te harmoniseren, om greep te krijgen op de tijd. Deze digitale uurwerken (alleen cijfertjes) hebben het polshorloge vervangen (met zijn circulaire aanduiding van de tijd). Op hun beurt hebben deze de menselijke ervaring van de cyclische tijd vervangen: de seizoenen, dag en nacht, getijden, enzovoort. Dé vraag is trouwens wat we als mens aan zouden moeten met deze wetenschappelijke tijd: 

"Stiptheid is de dief van de tijd, aldus Oscar Wilde, omdat ze de tijdsbeleving onderwerpt aan het dictaat van een zakelijk en buitenmenselijk stramien. Stiptheid ontbeert kleur en warmte, hoop en verdriet, kortom menselijke diepte. Het is een eenzaam punt in een volstrekt verdingelijkte tijd." 

(uit André De Laet, Nu is ook toen. Een geschiedenis van de Tijd, p. 126)

Wat mensen meestal nog wel willen en kunnen concretiseren is hun perceptie, hun individuele ervaring van tijd. M.a.w. hun belevenis van tijd. Ze verwarren dit dan wel meestal met het begrip 'duur': iets duurt lang en verveelt ons, of, anderzijds, de tijd vliegt en we amuseren ons. Pieter Corneliszoon Hooft schreef al: "(...) dat verlangen daar zijn naam af heeft gekregen dat ik de tijd die ik wil verkorten verlang." Kortom: "Verveling duidt op een uitgehold tijdsbesef waar alles 'te veel' lijkt, waar elke daad - (...) - zinloos ten onder gaat. In verveling ontaardt tijd tot de agressor van al wat leven aan inhoud en doel te bieden heeft. (...) 'We moeten de tijd doden', is een verschrikkelijke uitspraak die niets meer kan zijn dan een bekentenis van onmacht." (idem A. De Laet, p.142)

fragment van Peter Handke uit "Gedicht aan die Dauer"

Die duur, wat was hij?

Was hij een ruimte in de tijd?

Iets meetbaars? Een zekerheid?

Nee, de duur was een gevoel,

het vluchtigste van alle gevoelens,

vaak sneller voorbij dan een ogenblik,

niet te voorzien, onafwendbaar,

ongrijpbaar, onmeetbaar.


Als onze belevenis van de tijd zo belangrijk is, dan zou het reeds beleefde leven daar een voorbeeld van moeten zijn. Toch blijft ook ons geheugen beperkt en vaag. Wat deden we op een bepaalde dag in het verleden? Wat herinneren we ons van bepaalde dagen, plaatsen, gebeurtenissen? Men kan de Today Series of date Paintings van On Kawara in dit perspectief bekijken. Hij is bekend geworden door elke dag op een klein zwart doek in keurige cijfers de datum te schilderen. Wat was voor On Kawara de betekenis van 18 mei 1966? Geen aanwijzing wordt ons gegund. Wat was dan de betekenis van die dag voor ons? "Elke tijdsaanduiding blijft een leeg cijfer, elke dag even inhoudloos identiek aan elke andere. On Kawara schrijft de geschiedenis van de gestandaardiseerde leegte."(idem, A. De Laet, p.138)


Blaise Pascal uit "Pensees"

(172) We houden ons nooit aan het heden. We lopen op de toekomst vooruit alsof het te langzaam gaat en we er haast mee willen maken. Of we roepen het verleden terug omdat het te snel voorbij gegaan is. We zijn zo onverstandig om rond te dwalen in tijden die niet de onzen zijn, en we denken niet aan de enige tijd die ons toebehoort, ja verwijlen bij de tijden die niets zijn en vermijden de enige die overblijft. Dat komt omdat het heden ons gewoonlijk pijn doet. We willen het heden verbergen als het ons verdriet brengt. En als het gunstig voor ons is, vinden we het jammer dat het voorbij gaat. We proberen het dan vast te houden door de toekomst, en denken aan het voorbereiden van de dingen die niet in onze macht liggen, in een tijd waarvan het niet zeker is dat we hem ooit zullen bereiken.

Ga zelf maar eens na, en je zult zien dat je altijd bezig bent met het verleden en de toekomst. Wij denken bijna nooit aan het heden. En als we eraan denken, dan slechts om er het licht aan te ontlenen om over de toekomst te beschikken. Het heden is nooit ons doel. Het verleden en het heden zijn onze middelen en de toekomst is ons doel. Zodoende leven we nooit, maar hopen we te gaan leven. En omdat we altijd bezig zijn gelukkig te worden, zullen we nooit gelukkig zijn.

"Tijd is iets wat je kan hebben of verliezen en waarmee je een soort wedren moet aangaan. Het resultaat is ons genoegzaam bekend: wij haasten ons te pletter. Dermate zelfs dat wij de risee worden van mensen die tijd beleven op een voor ons premoderne wijze. Mensen wier tijdsbeleving steunt op het verleden, veelal mythische modellen, hebben geen enkele reden om zich te haasten." 

(idem, A. De Laet,p.139)

Wij lijden dus aan de tijd. Hoe verbaasd reageren wij op mensen met een geheel verschillend aanvoelen van tijd, mensen voor wie het woord 'tijd' een volslagen andere betekenis lijkt te bezitten. Nog steeds prefereren belangrijke culturen een intens, maar in westerse ogen lui en onvruchtbaar genieten van het heden boven het koortsachtige plannen van de toekomst. Het vermogen met toekomst rekening te houden strekt bij Afrikaanse beschavingen meestal niet verder dan een seizoen of zes maanden. Wat moeten wij met mensen die overduidelijk in een andere versnelling door de tijd reizen? Geërgerd verweet een hoofdopzichter van een Siouxreservaat de Indianen: 'Wat moet je denken van een volk dat geen woord voor tijd heeft? Mijn mensen hebben geen woord voor "laat" of voor "wachten". Zij weten niet wat het is "te wachten" of "te laat" te komen.' En wat te denken van de Hopi-Indianen in Arizona die niet eens tijden kennen in de vervoeging der werkwoorden omdat voor hen enkel het heden betekenis bezit? Gelijksoortige bijzonderheden kunnen antropologen vertellen over Australische Aborigines of over stammen in de binnenlanden van het Verre Oosten.



overTIJD / ijsinstallatie

De installatie OverTijD wil een poging ondernemen om de tijd zichtbaar te maken. Ijs staat hier als beeld voor de tijd. Immers, als ijs smelt wordt het water (andere toestand), dat verdampt (weer andere toestand) en 'verdwijnt'. Wat het ijs betreft, komt zijn bestaan tot een einde. Zoals het bijzonder moeilijk te berekenen is wanneer het ijsvolume helemaal verdwenen zal zijn (afhankelijke van variabele natuurelementen maar ook van de ijskristallenstructuur van het volume), zo ervaart u ook als kijker op een eigenaardige manier de tijd.

Misschien kijkt u nu even naar de installatie en komt u binnen enkele uren terug. Dan zal u zien dat het ijsblok verder gesmolten is. Maar wanneer u hier enkele uren zou blijven zitten kijken naar het ijs, dan zou u veel moeilijker zien dat het ijs verder smelt. Denk maar aan de kinderen van familieleden die u een tijdje niet gezien hebt. Valt dan niet heel sterk op dat ze zo gegroeid zijn en hoe snel de tijd eigenlijk verstreken is?

  


"31.01. - 14.07.1966"

5 foto's 

Tijd en herinnering

Bij deze foto's en schilderijen baseer ik me op het fenomeen 'tijd en herinnering'.

Augustinus schrijft in zijn "Belijdenissen" dat de menselijke tijdservaring een prestatie van het bewustzijn (memoria) is. Dit bewustzijn ondervindt duur, tijd en tijdseenheden. Maar dit is alleen mogelijk als het menselijke bewustzijn de vaardigheid bezit om de sporen, die door een vluchtige zintuiglijke indruk achtergelaten worden als beelden, in het geheugen op te slaan, te bewaren en hun (de beelden) duurzaamheid te verlenen. De vertegenwoordiging van deze beelden deelt hij op in drie tijdsdimensies:

  • het heden van het verleden = de herinnering
  • het heden van het tegenwoordige = de ogenblikkelijke waarneming (das Augenscheinliche)
  • het heden van het toekomstige = de verwachting

Voor mij zijn deze tijdsdimensies in deze foto- en schilderreeks onvermijdelijk verbonden met elkaar, omdat het beeld uit het verleden ontstaan is in mijn herinnering - en deze herinnering weer een "product" is van het heden.

De herinnering is dus nooit 'objectief' omdat ze een product van onze geest in het heden is.

Objectief gezien is de tegenwoordige tijd, aldus Augustinus, niet meer als een moment (Zeitpunkt) van overgang van het verleden naar de toekomst. Deze fractie (= moment van overgang) is zo kort, dat je alleen maar een onscherp beeld krijgt als je ze wilt vastleggen.

Augustinus: "In de ziel meten wij de tijd, die ons gegeven is als uitbreiding (verruiming) van de ziel (distentio animi). In de marge van deze uitbreiding in het verleden en in de toekomst verdwijnen de beelden (toenemend) in het donker."

Ons geheugen blijft beperkt en vaag.

Wat deden we op een bepaalde dag in het verleden ?

Wat herinneren we ons van bepaalde dagen, plaatsen en gebeurtenissen ?

Wat is de betekenis van bepaalde data in het jaar 1966 ?

Zoals On Kawara met zijn serie Today Series of Date Paintings ons elke aanwijzing ontzegt, zo wil ook ik de individuele betekenis voor de kijker open laten. Elke tijdsaanduiding blijft een leeg cijfer, inhoudloos identiek aan elke andere, als je het niet zelf invult door de beelden van je eigen herinnering.

"Wanneer ik me een bepaald verleden herinner - is die herinnering doorgaans een maaksel, het zij een a-priori betekenis, en ik herken haar als zodanig omdat zij zich niet vertoont als een willekeurig genomen foto - hetgeen de waarheid, de realiteit van werkelijk gekregen indrukken is.

Maar ik zie terug wat nodig is - wat een betekenis, waarden heeft. Ik moet me inspannen om het onbekende, onbewerkte, het reële terug te vinden.

Er is inspanning nodig om datgene terug te vinden wat we werkelijk hebben gezien. - Het komt wel altijd terug, maar bijna ongemerkt - het komt terug als een bliksemflits die leidt naar de valse herinnering die stookt met de significatieve conventies."

(Paul Valery 1927-1928, uit 'Het sublieme gemis', p. 122)  


ONVOLTOOID VERLEDEN

tentoonstelling in molenbebouw Wakken/Westvlaanderen

(tekst bezoekersinfo)

In haar werk is Diana Herz op zoek naar zowel het verleden van de individuele mens als naar het collectieve verleden dat een groep mensen met elkaar verbindt.

Sowieso zijn we als mens veroordeeld om veel te vergeten, terwijl we ons vastklampen aan die herinneringen die ons zekerheid zouden moeten verschaffen over wat voorbij is. Is het niet aandoenlijk, zoveel menselijke ijdelheid?

Zijn we niet allemaal of bijzonder gefascineerd door ons verleden? Of dekken we niet allemaal er maar wat graag bepaalde passages van af? Laten we het maar toegeven!

Precies op deze manier dekt Diana met verf en andere materialen de ene laag over de andere af. Haar interesse gaat dan ook uit naar de onderlagen, naar de nog nauwelijks zichtbare fragmenten van een beleefd verleden. Het zijn deze restanten, deze sporen van dingen die voorbij zijn en toch aanwezig blijven, die haar werk fascinerend maken.

Door gebruik te maken van een sterke gelaagdheid ontrolt de ruimte van de herinnering zich moeizaam voor onze ogen. Onder de verflagen zoals u ze hier nu ziet, lopen sporen van verwerkte mensenfoto's, van zelfgeschreven en van geciteerde teksten. Vooral voor de Duitstalige auteurs Paul Celan en Christa Wolff heeft Diana een duidelijke voorkeur:

Het enige spoor waarin de tijd van ons wegloopt.

Jullie voorgangers, bloed in de schoenen. Blikken uit afwezige ogen, woorden uit geen monden.

Eeuwenoud gelach.

De echo, ontzaglijk, vaak gebroken. En de gedachte niets komt meer als deze weerklank.

(fragment uit "Kein Ort. Nirgends" van Christa Wolff)